DesTek Ve Hareket

Genel Özellikleri


Hayvanlarda destek ve hareket sistemleri
I-Deri
Deri ve deriye bağlı oluşumlar
A-Kemiksi yapılar:Kemiksi özellikler gösterir

• Kıkırdaklı balık pulları
  
• Kemikli balık pulları
  
• Sürüngen plakları
  
• Memeli dişleri(Kıkırdaklı balık pullarına homolog yapıdır)
  

B-Boynuzumsu yapılar:Keratin yapılardır

• Bağa (Kaplumbağalarda)
  
• Boynuz
  
• Tüyler
  
• Kıllar
  
• Tırnak,Toynak,Pençe
  

C-Deriye bağlı bezler:

• Yağ bezleri
  
• Ter bezleri
  
• Süt bezleri
  
• Koku bezleri
  

D-Derinin görevleri:

• Örtme ve koruma sağlar
  
• Ter bezleri ile vücud ısısının ayarlar
  
• Memelilerde süt bezleri ile gelişimde beslenmede görev alır
  
• Duyu organıdır
  
• Kuşlarda tüy oluşumu ile su kayıbını önler ve uçmayı sağlar
  
• Bazı memeli ve kuşlarda yağ depolayarak vücud ısısının korur
  
• Memeli , kurbağalarda ve bazı omurgasızlarda solunum yüzeyi olarak görev yapar
  
• Özel koku bezleri ile hayvanlar arasında haberleşme ve etkileşimi sağlar
  
• Memelilerde kıl oluşumu ile vücud ısısının korunmasını sağlar
  
• Tatlı su balıklarında mukus salgıları ile yüzmeyi kolaylaştırır
  
• Pençe ve tırnak oluşumları ile korunma ve beslenmeyi sağlar
  
• Balıklarda pul oluşumları ile vücudun su alış verişini engeller ayrıca yüzmeyi kolaylaştırır
  
• Sürüngenlerde plak oluşumları ile su kayıbını önler
  
• Bazı omurgasızlarda dış iskeletin oluşumunu sağlar
  

II-İskelet
A-Tek hücrelilerde iskelet
Işınlılar,bazı amip türlerinde hücre zarından salgılanan organik salgılara inorganik
maddelerin (Ca,Si,Mg vb.) birikimi ile oluşan ışınlar ve evcikler şeklindedir.
B-Omurgasızlarda iç iskelet

• Süngerler,Mürekkep balığı ve derisi dikenlilerde görülür
  
• Özel hücreler tarafından salgılanan inorganik ,organik veya bunların karışımından meydana gelmiştir
  
• Üzerlerinde doku veya hücre tabakası bulunur
  
• Organizmanın büyümesine engel olmaz
  
• Organizmanın hareketine engel olmaz
  
• Vücut şeklinin korunmasında rol alır
  
• Genelde endoderm orijinlidir
  

C-Omurgasızlarda dış iskelet

• Mercanlar,yumuşakçalar,eklem bacaklıların iskeleti bu tiptir
  
• Deriden salgılanan organik,inorganik veya ikisinin karışımından meydana gelir
  
• Evcik (Yumuşakçalarda) veya Zırh (Eklem bacaklılarda) şeklindedir
  
• Zırh şeklinde olanlar büyümeye engel olduklarından zaman zaman değiştirilir
  
• Evcik şeklinde olanlar büyümeye engel olmazlar büyümeye paralel olarak her
  

yıl yeni ve büyük ilaveler yapılır

• Evcikler CaCO3 ten yapılmış ağır yapılardır.Harekete engel olurlar
  
• Kabuklularda dış iskelet CaCO3 ten yapılmıştır.Harekete engel olmazlar
  
• Karada yaşayan eklem bacaklılarda dış iskelet kitinden yapılmış olup hafiftir.
  

(Uçma ve hareket kolayca yapılabilir)

• Hareketi sağlayan kaslar dış iskeletin iç yüzeyine bağlıdırlar
  
• Vücud korunması,desteklenmesi, karasal ortamda yaşayanlarda su kayıbının
  
• önlenmesi,hareketin sağlanmasında rol alır.
  
• Madde depolanmasında rol almaz.
  
• Ektodermal kökenlidir
  
• Üzerinde vücud örtüsü bulunmaz
  

D-Omurgasızlarda hidrostatik iskelet

• Solucanlarda ve bazı yumuşakçalarda görülür
  
• Kan veya doku sıvısının oluşturduğu basınçla meydana gelir
  
• Vücud şeklinin korunmasında rol alır
  

E-Omurgalılarda iskelet

• Özel dokulardan meydana gelen iç iskelettir
  
• Büyümeyi engellemez
  
• Hareketi engellemez
  
• Hareketi sağlayan kaslar dış yüzeye tutunmuştur
  
• İnorganik maddelerin (Ca vb.)depolanmasında rol alır
  
• Bazı dokuların (Kan) oluşumunda rol alır
  
• Organizma ile beraber büyüme gösterir
  
• vücud ta hayati organların korunması,şekli oluşması ve hareketin
  
• gerçekleşmesinde rol alır.
  
• Kıkırdaklı balıklar ve omurgalı embriyolarında kıkırdaktan oluşur
  
• Kıkırdaklı balıklar hariç diğer omurgalı erginlerinde kemikten oluşur
  
• Mezodermal kökenlidir
  

F-İnsanlarda iskeletin kısımları

1-Baş iskeleti:Toplam 29 kemik
a-Kafatası iskeleti
*Alın kemiği(1) *Yan kafa kemikleri(2) *Şakak kemikleri(2)
*Art kafa kemiği(1) *Temel kemik(1) *Kalbursu kemik(1)
b-Yüz iskeleti
*Alt çene kemiği(1) *Sapan kemiği(1) *Üst çene kemikleri(2)
*Elmacık kemikleri(2) *Burun kemikleri(2) *Tırnaksı kemikler(2)
*Boynuzsu kemikler(2) *Damak kemikleri(2)
c-Dil kemiği(1)
d-Kulak kemikleri(6)
2-Gövde iskeleti:Toplam 57 kemik
a-Omuz kemeri
*Köprücük kemikleri(2) *Kürek kemikleri(2)
b-Kalça kemeri
Sağda ve solda kalça ,oturga ,çatı kemiklerinin birleşmesinden oluşmuş leğen
kemiklerinden(2) meydana gelir
c-Omurga:
*Boyun omurları(7)(Atlas ve eksen omurları burada bulunur)
*Sırt omurları(12) *Bel omurları(5) *Sağrı omurları(5 Omur birleşmiş)(1)
Kuyruk sokumu omurları(4 Omur birleşmiş) (1)
d-Kaburgalar(24) *Göğüs kemiği(1)
3-Üyeler iskeleti:Toplam 120 kemik
a-Ön üyeler
*Pazu kemiği(1) *Ön kol kemiği(1) *Dirsek kemiği(1)
El bilek kemikleri( *El tarak kemikleri(5) *El parmak kemikleri(14)
b)Arka üyeler
*Uyluk kemiği(1) *Diz kapağı kemiği(1) *Baldır kemiği(1)
*Kaval kemiği(1) *Ayak bilek kemikleri(7) *Ayak tarak kemikleri(5)
*Ayak parmak kemikleri(14)
İnsan iskeletinde toplam 206 kemik bulunur.Bu sayı bazı bilim adamlarına göre ölçüt
alınan normlara göre değişiklik gösterir.
Kemikleşmede rol alan yapılar
1-Hormonlar: a)STH b)Kalsitonin c)Parathormon
2-Vitaminler:A-C-D vitaminleri
3-Dengeli ve yeterli beslenme
4-Kalıtım
5-Spor
6-Güneş ışınları

III-Eklemler:
İskeleti oluşturan kemik yapıların birbirleri ile bağlandığı ve kemikler arası hareketin
gerçekleşmesini sağlayan yapılardır.
Özelliklerine göre üç çeşittir.
a-Oynamaz eklemler:Aralarında bulunan bağ dokusu aracılığı ile birbirlerine dişli
yüzeylerle hareket etmeyecek şekilde bağlanmışlardır.
Örnek:Kafatası kemikleri,Kalça kemerini oluşturan kemikler.Alt çene kemiği hariç
yüz kemikleri.
b-Yarı oynar eklem:Aralarında bulunan kıkırdak yastıklar sayesinde kısıtlı harekete
sahip eklemlerdir.
Örnek:Omurlar,El ve ayak bilek kemikleri
c-Oynar eklemler:Aralarında yer alan özel eklem yapısı ile geniş açılar oluşturacak
şekilde hareket edebilen eklemlerdir.Eklem bölgelerinde eklem sıvısı denen sinovial
sıvı bulunur.
Örnek:Omuz,Kalça,Parmak kemikleri arasındaki,diz,dirsek eklemleri.

IV-Kasla
Omurgasızlarda kaslar ve hareket:
a-Süngerler ve sölentera grubuna ait canlılarda kas özelliğine sahip hücrelerle
hareket sağlanır.Özelleşmiş kas dokusu bulunmaz
b-Solucanlarda yumuşakçalarda ve derisi dikenlilerde hareket düz kaslarla sağlanır.
Vücud hareketinin yavaş olmasının nedeni budur
c-Eklem bacaklılarda vücud hareketi çizgili kaslarla sağlanır.Hareket hızlıdır.
Omurgalılarda kaslar ve hareket:

• Omurgalılarda kaslar vücud hareketinde ve bazı organların hareketinde rol alır.
  
• Beyin,karaciğer,dalak,böbrek,pankreas ,kılcal damarlar,akciğerler gibi organların
  
• yapısında kas bulunmaz.
  
• Bazı organların (Kalp,yemek borusu,mide,ince ve kalın barsaklar,idrar kesesi ve
  
• kanalları) yapısını oluşturur.
  
• Mezoderm orijinlidir
  
• Kas hücreleri asetil kolinle uyarılır
  

Kasların görevleri:
1-Hareket
2-Madde taşınması
3-Şekil ve korumanın gerçekleşmesi
4-Isı üretimi
Kasılan kaslarda görülen fizyolojik değişmeler
(Huxley in kayan flamentler teorisi)
I-Gevşeyen kas
Gevşeyen kaslarda görülen değişmeler:
1-A bandı değişmez
4- Sarkomerin boyu uzar
2- I bandı uzar
5-Z çizgileri uzaklaşır
3- H-bandı belirginleşir
II-Kasılan kas:

Kasılan kaslarda görülen değişmeler:

• A bandı değişmez
  
• Z çizgileri yaklaşır
  
• I bandı kısalır
  
• Sarkomerin boyu kısalır
  
• H bandı ortadan kalkar
  

Animasyonu izle
Kasılan kaslarda görülen kimyasal değişmeler
Kasılan kaslarda:

• ATP yıkımı artar
  
• Kreatin fosfat yıkımı artar
  
• Glikoz yıkımı artar
  
• Glikojenin hidrolizi artar
  
• Laktik asit oranı artar
  
• CO2 oranı artar
  
• Isı yükselir
  
• Sarkoplazmada Ca oranı artar
  

F-Kaslarda enerji kaynakları(sırası ile)

• ATP
  
• Kreatin fosfat
  
• Laktik asit
  
• Glikoz
  
• Glikojen
  
• Yağ asitleri
  
• Protein
  

G-Kaslarda enerji kullanımı (Aktif ise) sırası ile:
1.ATP 2.Kreatin fosfat 3-O2 siz solunum 4-O2li solunum
Not:Normal şartlarda kaslarda O2 li solunum yapılır.Yüksek performanslı kas
hareketleri başladığında ilk önce O2 li solunumla karşılanan enerjinin yerine
zamanla O2 siz solunumla elde edilen enerji alır.
1-Tek sarsı grafiği.
Kasa eşik şiddeti üzerinde tek bir uyarı verildiğinde kasın gerçekleştiği kasılma
grefiğidir.Uyarı verildikten kısa bir süre sonra kasılma başlar,arada geçen bu evreye
gizli faz denir.Kasın boyunun kısaldığı evreye kasılma evresi denir. Bu evreden
sonra gerçekleşen kas boyunun eski haline geldiği evreye gevşeme evresi denir.
2-Yorgun kas grafiği

Yorgun kas grafiğinin özellikleri:
1-Gizli evre uzar
2-Kasılma şiddeti düşer
3-Gevşeme tam olmaz
4-Sarsı süresi uzar

3-Tam olmayan tetanos:( Birikim)
Kaslara ard arda uyaranlar gönderildiğinde kaslar tam gevşemeden gelen uyarılarla
tekrar kasılır.Bu kasılma önceki kasılmadan daha şiddetli gerçekleşir.Gittikçe artan
şiddetle kasılan kaslar bir süre sonra uyarılardan etkilenmez ve yorgunluk gösterir.

4-Tam tetanos:(Fizyolojik tetanos)
Kaslara devamlı uyaran gönderildiğinde gittikçe artan bir şiddetle kasılırlar.Kaslar bu
sürede kasılı kalırlar. Bir süre sonra yorgunluk gösterirler.Arda arda gelen uyarılarla
oluşan sarsılar birbirleri ile kaynaşarak tek bir sarı gibi görülür.

Kaslarda kasılmanın başlaması
1-Motor plaklardan asetil kolin salgılanır
2-Asetil kolin kas hücresi zarının Na iyonlarına geçirgenliğini artırır
3-Kas hücresi zarından içeri Na iyonları girerek aksiyon potansiyelini başlatır.
4-Aksiyon potansiyeli sarkoplazmik retikulumlar da depolanmış Ca iyonlarının sarkoplazmaya geçmesine neden olur
5-Ca iyonları Aktin-Miyozin kompleksleri arasına yayılarak kasılmanın başlamasına neden olur.
6-Kasılma bittikten sonra Ca iyonları sarkoplazmik retikuluma geri pompalanır.(Aktiftaşıma)

Not:Kasılmanın enerji kaynağı ATP
1-Miyozinin aktin flamentini çekmesinde (Çoğu)
2-Ca iyonlarını sarkoplazmik retikuluma pompalamak
3-Na iyonlarını kas hücresi zarından dışarı pompalamak için kullanılır
Kaslarda kasılma hızı
Memeli vücudunda bulunan kasların uyaranlara verdikleri tepkilerin hızında önemli farklar vardır.Bu kasların uyaranlarla oluşturdukları sarsı süreleride farklıdır.
I=Hızlı tepkilerin oluşumunda rol alan kaslar (Göz kasları)
II-Orta hızlı tepkilerin oluşumunda rol alan kaslar (Hareket kasları)
III-Yavaş tepkilerin oluşumunda rol alan kaslar (Denge kasları)

Hareketin oluşumunda kasların çalışma şekli
1-Antagonist çalışma:Bir hareketin oluşması için biri kasılırken diğeri gevşeyen kasların çalışma biçimidir.
2-Sinerjit çalışma:Bir hareketin oluşması için birlikte kasılıp birlikte gevşeyen kasların çalışma biçimidir.
Not:Bir hareket için antogonist olan kaslar başka bir hareket için sinerjit olabilirler.