Besin zinciri

Besin zinciri, bir ekosistemde canlılar arasındaki beslenme ilişkilerini gösterir.

Birincil üreticiler olarak adlandırılan bitkiler, besin zincirinin en alt basamağında yer alırlar.

Bitkilerle beslenen canlılar ikinci basamakta bulunurlar. Bunlara "otçullar" ya da "birincil tüketiciler" denir.

İkincil tüketiciler, zincirin üçüncü ve dördüncü basamaklarında yer alırlar. Üçüncü basamakta bulunan hayvanlarla beslenen canlılara etçiller, dördüncü basamakta bulunan ve hem bitki hem de hayvanlarla beslenen canlılara hepçiller denir.

Bazı tüketiciler birden fazla basamakta yer alabilir. Örneğin insan, zincirin farklı basamaklarındaki bitki ve hayvanları besin olarak tüketir.

Ayrıştırıcılar, ölmüş hayvanların ve canlı artıklarının yapısındaki karmaşık organik bileşikleri parçalayarak bunları basit inorganik bileşiklere dönüştürürler. Bunun sonucunda ortaya çıkan bileşiklerin çoğu, üreticilerin yeniden kullanabilecekleri şekilde toprağa ve suya geri döner.

Besinlerle birlikte enerji de bu zincirle aktarılır. Bir alt basamaktan bir üst basamağa aktarılan enerji miktarı yaklaşık % 10 oranındadır.

Örneğin, ikinci basamakta bulunan birincil tüketiciler birinci basamaktaki üreticileri yediklerinde 100 kilogramlık bir biyokütle, 10 kilogramlık bir biyokütleye dönüşür. İkincil tüketiciler birincil tüketicileri yediklerinde 10 kilogramlık biyokütle 1 kilogramlık bir biyokütleye dönüşür.

Besin zincirinin en alt basamağını etkileyen her şey, üst basamakları da etkiler. Yangın, sel, don gibi doğal afetler, ormanların kesilmesi ve zehirli atıkların bırakılması gibi doğaya zarar veren insan etkinlikleri birçok yerde bitki örtüsünün yok olmasına neden olmaktadır. Bu durum birincil tüketicilerin besinlerinin azalması anlamına gelir. İkincil tüketicilerin de yeterince besin bulamamasına yol açar ve bu süreç böyle devam eder. İnsanlar da bu zincirin içinde yer alır ve zincirde oluşan tüm olaylardan etkilenirler.

Bir ekosistemde iç içe geçmiş birçok besin zinciri bulunur. Bunların tümüne "besin ağı" denir. Örneğin bir ormanda yaşayan kurt iklim, mevsim ve bitki örtüsüne bağlı olarak geyik, yaban domuzu, tavşan gibi birçok hayvanla beslenir.