İsim Tamlaması: Aralarında anlam ilgisi bulunan, iki veya daha çok isimden meydana gelen söz gruplarına İSİM TAMLAMASI denir.
İsim tamlamalarında birinci isim tamlayan, ikinci isim tamlanandır. Tamlayan veya tamlanan ek alma durumuna göre isim tamlamaları dörde ayrılır:
1. Takısız İsim Tamlaması: Bir tamlamada tamlayan ve tamlanan isim veya isim soylu kelime ek almazsa takısız tamlama oluşur.
gümüş çerçeve demir kapı
Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan
2. Belirtisiz İsim Tamlaması: Bir isim tamlamasında tamlayan ek almaz, tamlanan ek alırsa belirtisiz isim tamlaması meydana gelir.
soba boru - s -u pencere cam - ı
Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan
3. Belirtili İsim Tamlaması: Tamlayanla tamlananın ek aldığı isim tamlamalarına belirtili isim tamlaması denir.
Ev - in pencere -s - i Dolab - ın kapağ - ı Ceket - in düğme - s - i
Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan
4. Zincirleme İsim Tamlaması: İkiden fazla ismin anlamca birbirini tamamlarken oluşturdukları tamlamalardır.
Evimizin dört bir yanı Pencere çercevesinin camı ...
Tamlama Çeşidi
Tamlayan Tamlanan
Takısız İsim Tamlaması - -
Belirtisiz İsim Tamlaması - -i
Belirtili İsim Tamlamas -in -i
Zincirleme İsim Tamlamas İkiden fazla isim
Farklı bir kaynaktan İsim Tamlamaları:
İSİM TAMLAMALARI
Bir ismin anlamca daha iyi belirtilebilmesi için, başka bir isimden yardım alarak birlikte kullanılmasına isim tamlaması denir.
İsim tamlamalarında birnci isim tamlayan ( belirten ), ikinci isim ise tamlanan ( belirtilen ) adını alır.
ÖRNEK:
Çocuğun bisikleti
Tamlayan Tamlanan
Çocuk maması
Tamlayan Tamlanan
Tahta oyuncak
Tamlayan Tamlanan
Dört çeşit isim tamlaması vardır.
1. Belirtili isim tamlaması:
Belirtili isim tamlamalrında birinci isim, ikinci ismin ( varlığın adı ) kime, neye ait olduğunu olduğunu gösterir.
Tamlayan isim : " -in, -ın, -ün, -un " eklerinden birini alır.
Tamlanan isim : " -i, -ı, -ü, -u " eklerinden birini alır.
ÖRNEK ( 1 ): Okulun bahçesi »»»»» bahçenin, okula ait olduğunu belirtir.
-un »»»»» tamlayan eki
-i »»»»» tamlanan eki
-s »»»»» kaynaştırma harfi
ÖRNEK ( 2 ): Çantanın zipi »»»»» zipin, çantaya ait olduğunu gösterir.
-ın »»»»» tamlayan eki
-i »»»»» tamlanan eki
-n »»»»» kaynaştırma harfi
ÖRNEK ( 3 ): Odanın kapısı »»»»» kapının, odaya ait olduğunu gösterir.
-ın »»»»» tamlayan eki
-ı »»»»» tamlanan eki
-n, -s »»»»» kaynaştırma harfi
ÖRNEK ( 4 ): Kitabın kapağı »»»»» kapağın, kitaba ait olduğunu belirtir.
-ın »»»»» tamlayan eki
-ı »»»»» tamlanan eki
b »»»»» yumuşamıtır
ğ »»»»» yumuşamıştır
***ÖRNEK ( 5 ): Suyun sesi »»»»» sesin, suya ait olduğunu gösterir
-un »»»»» tamlayan eki
-i »»»»» tamlanan eki
-y »»»»» kaynaştırma harfi
***ÖRNEK ( 6 ): Üzümün suyu »»»»» suyun, üzüme ait olduğunu gösterir
-ün »»»»» tamlayan eki
-u »»»»» tamlanan eki
-y »»»»» kaynaştırma harfi
***NOT: Belirtili sim tamlamalarında:
a) birinci isim her zaman " -in, -ın, -ün, -un " eklerinden birini alır.
b) ikinci isim her zaman "-i, -ı, -ü, -u " eklerinden birini alır.
c) sesli ile biten birinci isim her zaman " n " kaynaştırma harfini alır.
d) sesli ile biten ikinci isim her zaman " s " kaynaştırma harfini alır.
Bu kurala uymayan tek sözcük " su " dur. " su " sözcüğü tamlayan veya tamlanan durumlarında her zaman " y " kaynaştırma harfini alır.
2. Belirtisiz isim tamlaması:
Belirtisiz isim tamlamalarında yalnızca ikinci isim ( tamlanan ) isim " -i, -ı, -ü, -u " eklerinden birini alır.
Tamlanan isim sesli harf ile bitiyorsa " s " kaynaştırma harfini alır.
ÖRNEK ( 1 ): Kış mevsimi
-i »»»»» tamlanan eki
ÖRNEK ( 2 ): Yaz okulu
-u »»»»» tamlanan eki
ÖRNEK ( 3 ): Yolcu gemisi
-i »»»»» tamlanan eki
s »»»»» kaynaştırma harfi
ÖRNEK ( 4 ) : Portokal ağacı
-ı »»»»» tamlanan eki
c »»»»» yumuşamıştır
3. Takısız isim tamlaması:
Bu tür tamlamalarda her iki isim de ek almaz.
Tamlayan isim, tamlanan varlığın neden ( ham maddesini ) yapıldığını gösterir.
ÖRNEK: Plastik sandalye, ipek mendil, tahta masa, demir kapı, aleminyum pencere, toprak testi...
4. Zincirleme isim tamlaması:
İkiden fazla ismin birbirinin anlamını tamamlaması ile oluşan isim tamlamalarına denir.
ÖRNEK: Elma ağacının yaprağı, çelik tencerenin kapağı, derginin kapağının resimleri, dağ köyünün havası, İngiliz elçiliğinin kapısı, Ortaköy muhtarının evi, yolcu gemisinin güvertesi, pirinç pilavının tuzu...
İSİM TAMLAMALARININ ÖZELLİKLERİ
1 . İsim tamlamaları çoğul olabilirler:
ÖRNEK:
Portokal bahçeleri, öğretmenler toplantısı, çocukların defterleri, evlerin kapılarının zilleri...
2 . İsim tamlamaları, ismin hal eklerini alabilirler:
ÖRNEK:
Portokal bahçeleri
Portokal bahçelerini
Portokal bahçelerine
Portokal bahçelerinde
Portokal bahçelerinden
3 . İsim tamlamalarında özel isimler, birden fazla isimden oluşuyorsa:
tek bir isim sayılırlar.
ÖRNEK( 1 ):
Bedrettin Demirel Caddesi »»»»» Belirtisiz isim tamlaması
Bedrettin Demirel »»»»» Tamlayan
Caddesi »»»»» Tamlanan
Konu: İSİM TAMLAMALARI 